ભારતમાં `હમાસ` માટે સહાનુભૂતિનો ચહેરો બનાવવા ઇઝરાયલે પ્રિયંકાની પસંદગી કેમ કરી?

કૉંગ્રેસ નેતા અને સાંસદ પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રા દેશની બીજી સૌથી મોટી પાર્ટીના પહેલા ત્રણ મોટા નેતાઓમાં મોખરે છે. જાણીતું છે કે જ્યારે તે કંઈપણ બોલે છે તો તેનો રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રભાવ પણ પડે છે.

પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રા

કૉંગ્રેસ નેતા અને સાંસદ પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રા દેશની બીજી સૌથી મોટી પાર્ટીના પહેલા ત્રણ મોટા નેતાઓમાં મોખરે છે. જાણીતું છે કે જ્યારે તે કંઈપણ બોલે છે તો તેનો રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રભાવ પણ પડે છે. પ્રિયંકા ગાંધીનો ગાઝા઼ પ્રેમ કોઈનાથી છૂપાયેલો નથી. તે પહેલાથી જ ઇઝરાયલના હમાસ વિરોધી અભિયાનનો વિરોધ કરતાં રહે છે. પણ હવે તે સાંસદ પણ બની ચૂક્યાં છે. હવે જ્યારે તે કંઈપણ બોલશે તો તેના પર પ્રતિક્રિયાઓ તો આવશે. પ્રિયંકા ગાધીએ ઇઝરાયલ-ફિલિસ્તીન સંઘર્ષ, ખાસ તો ગાઝામાં ચાલતા સંકટ પર મંગળવારે એક સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટમાં ઇઝરાયલ પર ગંભીર આરોપ મૂક્યા. તેમણે દાવો કર્યો કે ઇઝરાયલે 60,000થી વધારે લોકોની હત્યા કરી, જેમાં 18,430 બાળકો સામેલ છે. તેમણે ઇઝરાયલના આ કૃત્યને નરસંહાર જણાવ્યો. તેમણે ભૂખમરો અને નાગરિકો પર અત્યાચારનો ઉલ્લેખ કરતાં ભારત સરકારના મૌનને પણ શરમજનક ગણાવ્યો.

જો કે, તેમના નિવેદનોમાં 7 ઑક્ટોબર, 2023ના હમાસ દ્વારા અધિકૃત કરાયેલ ઇઝરાયલનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી. સ્પષ્ટ દેખાય છે કે તે એક પક્ષની જ વાતો કરી રહ્યા છે. આ જ કારણ છે કે તેમનો ગાઝા પ્રેમ હમાસ માટે સૉફ્ટ કૉર્નર મૂકવા જેવો થઈ જાય છે. દેખીતું છે કે ઇઝરાયલને તેમની વાતો ગમી નહીં હોય.

ADVERTISEMENT

ભારતમાં ઇઝરાયલના રાજદૂત રુવેન અઝારે પ્રિયંકા ગાંધીના આરોપોનો કડક જવાબ આપ્યો. તેમણે કહ્યું કે, તમારી ખોટી રજૂઆત શરમજનક છે. ઇઝરાયલે 25 હજાર હમાસ આતંકવાદીઓને મારી નાખ્યા છે. આટલા બધા લોકોની હત્યા હમાસની ઘૃણાસ્પદ રણનીતિઓનું પરિણામ છે. હમાસના આતંકવાદીઓ બચવા માટે નાગરિકોની મદદ લે છે. રાહત પહોંચાડનારાઓ અથવા સ્થળાંતર કરનારાઓ પર ગોળીબાર અને રોકેટ ફેંકે છે.

રુવેન અઝારે એમ પણ કહ્યું કે ઇઝરાયલે ગાઝામાં 20 લાખ ટન ખાદ્ય પદાર્થો મોકલ્યા, પરંતુ હમાસે તેમને જપ્ત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, જેના કારણે ભૂખમરો થયો. તેમણે એવો પણ દાવો કર્યો કે છેલ્લા 50 વર્ષમાં ગાઝાની વસ્તીમાં 450 ટકાનો વધારો થયો છે, તેથી ત્યાં નરસંહારનો કોઈ પ્રશ્ન જ નથી. હમાસના આંકડાઓ પર વિશ્વાસ ન કરો.

પ્રિયંકા ગાંધીનો ગાઝા પ્રત્યેનો પ્રેમ અને તેના પરિણામો
પ્રિયંકા ગાંધીની ગાઝા અને પેલેસ્ટિનિયન નાગરિકો પ્રત્યેની સહાનુભૂતિ કૉંગ્રેસ પાર્ટીની ઐતિહાસિક નીતિ સાથે સુસંગત છે. ભારતે સ્વતંત્રતા પછીથી પેલેસ્ટાઇનને ટેકો આપ્યો છે. એક સમય હતો જ્યારે પેલેસ્ટિનિયન નેતા યાસર અરાફાતનું NAM (અનુકૂલન ચળવળ) ત્રીજા વિશ્વના દેશો સાથે એકતાનું પ્રતીક બની ગયું હતું. પ્રિયંકા તેમના પરિવારની પરંપરાને આગળ ધપાવી રહી છે. ઇઝરાયલને નરસંહાર કહેવું તેમની આ નીતિને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમના નિવેદનોનો હેતુ ફક્ત વૈશ્વિક મંચ પર આ મુદ્દાને ઉઠાવવાનો નથી, પરંતુ ભારતમાં ચોક્કસ મતદાતા વર્ગ, ખાસ કરીને લઘુમતી સમુદાયને આકર્ષવાનો પણ છે.

એ સ્પષ્ટ છે કે તેમના નિવેદનોમાં હમાસના કાર્યોનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી, જેમ કે 7 ઑક્ટોબર, 2023 ના રોજ ઇઝરાયલ પર હુમલો અને બંધકોનું અપહરણ. જોકે, ગાંધી પરિવારે સત્તા ગુમાવ્યા પછી ભારતની રાજદ્વારી પદ્ધતિ ઘણી બદલાઈ ગઈ છે. આજે, ઇઝરાયલ ભારતનું ખૂબ મોટું સાથી બની ગયું છે. આ જ કારણ છે કે ઇઝરાયલી રાજદૂતે તેમના નિવેદન પર નારાજગી વ્યક્ત કરી હતી.

ભારત-ઇઝરાયલ સંબંધોમાં તણાવનો સંકેત
ઇઝરાયલ વારંવાર દાવો કરે છે કે ગાઝામાં તેની લશ્કરી કાર્યવાહી, જેમ કે અલ જઝીરાના પત્રકાર અનસ અલ-શરીફ પર હુમલો, હમાસના આતંકવાદી ઠેકાણાઓને નિશાન બનાવવા માટે હતી. પ્રિયંકાએ આ દાવાઓને અવગણ્યા, જેના કારણે તેના નિવેદનો પક્ષપાતી દેખાય છે.

ભારતની વિદેશ નીતિ ઇઝરાયલ અને પેલેસ્ટાઇન બંને સાથે સંતુલન જાળવવાની રહી છે. પ્રિયંકાના નિવેદનો આ સંતુલનને ખલેલ પહોંચાડી શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે ભારત સરકારે ગાઝામાં માનવતાવાદી કટોકટી પર ચિંતા વ્યક્ત કરતી વખતે પણ ઇઝરાયલ સાથેના તેના સંબંધોને પ્રાથમિકતા આપી છે. તેમના નિવેદનો ભારતને તે આરબ દેશો સાથે પણ અસ્વસ્થતાભરી સ્થિતિમાં મૂકી શકે છે, જે અબ્રાહમ કરાર પછી ઇઝરાયલ સાથે સંબંધો સામાન્ય કરી રહ્યા છે.

ઇઝરાયલે પ્રિયંકાને કેમ પસંદ કરી?
હવે પ્રશ્ન એ થાય છે કે દેશમાં ઘણા નેતાઓ છે જે ઇઝરાયલ વિશે ખરાબ વાતો કહેતા રહે છે. ભારતમાં એવા લોકોની કોઈ કમી નથી જે ગાઝા અને પેલેસ્ટાઇન પર ખુલ્લેઆમ ઇઝરાયલ વિરુદ્ધ બોલે છે. તો પછી ઇઝરાયલને અચાનક પ્રિયંકા ગાંધીનું નિવેદન વાંધાજનક કેમ લાગ્યું? ખરેખર, તે ભારતના મુખ્ય વિરોધ પક્ષ કૉંગ્રેસના મહાસચિવ અને વાયનાડથી લોકસભા સાંસદ છે. તે નેહરુ-ગાંધી પરિવારની એક મહત્વપૂર્ણ સભ્ય છે, જેનો ભારતીય રાજકારણમાં ઐતિહાસિક પ્રભાવ છે. સ્વાભાવિક છે કે, તેમના નિવેદનો રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઇઝરાયલ વિરુદ્ધ વાતાવરણ બનાવે છે. એ પણ શક્ય છે કે ઇઝરાયલ તેની વિશ્વસનીયતા ઘટાડવા અને તેના નિવેદનોની અસરને મર્યાદિત કરવા માટે તેને હમાસ-સહાનુભૂતિશીલ તરીકે સ્થાપિત કરીને આ કરી રહ્યું હોય.

ઇઝરાયલ હમાસને આતંકવાદી સંગઠન માને છે, અને ભારત પણ તેને આતંકવાદી જૂથ તરીકે જુએ છે. પ્રિયંકાના નિવેદનોમાં હમાસની કાર્યવાહીની નિંદાનો અભાવ, જેમ કે 7 ઓક્ટોબર, 2023 ના રોજ થયેલા હુમલામાં, જેમાં 1,200 ઇઝરાયલીઓ માર્યા ગયા હતા અને 250 થી વધુ લોકોને બંધક બનાવવામાં આવ્યા હતા, ઇઝરાયલને એવો દાવો કરવાની તક આપે છે કે તે પરોક્ષ રીતે હમાસને ટેકો આપે છે. આ લેબલ આતંકવાદના સમર્થન સાથે જોડીને તેની ટીકાને નબળી પાડે છે, જે ભારત જેવા દેશમાં અસરકારક હોઈ શકે છે, જ્યાં આતંકવાદ વિરોધી વલણ મજબૂત છે.

ભારત-ઇઝરાયલ સંબંધો પર દબાણ
ભારત અને ઇઝરાયલ વચ્ચે મજબૂત વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી છે, જેમાં સંરક્ષણ, ટેકનોલોજી અને આતંકવાદ વિરોધી સહયોગનો સમાવેશ થાય છે. આજના સમયમાં જ્યારે ભારત પાકિસ્તાન, ચીન અને બાંગ્લાદેશ જેવા દેશો તરફથી ચારે બાજુથી પડકારોનો સામનો કરી રહ્યું છે, ત્યારે ભારત ક્યારેય ઈચ્છશે નહીં કે ઇઝરાયલ સાથેના તેના સંબંધો બગડે. ભારત ઇઝરાયલ પાસેથી બરાક-8 મિસાઇલ સિસ્ટમ, ડ્રોન અને સાયબર સુરક્ષા ઉપકરણો ખરીદે છે, જે તેની રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. પ્રિયંકાના નિવેદનો, જે ઇઝરાયલને નરસંહાર કહે છે, તે આ સંબંધોને તણાવપૂર્ણ બનાવી શકે છે. ઇઝરાયલ પ્રિયંકાને હમાસ-સહાનુભૂતિશીલ તરીકે સ્થાપિત કરીને ભારત સરકાર પર દબાણ લાવી શકે છે જેથી તે વિપક્ષી નેતાઓને નિયંત્રિત કરી શકે અને દ્વિપક્ષીય સંબંધોનું રક્ષણ કરી શકે.

ભારતીય સ્થાનિક રાજકારણમાં ધ્રુવીકરણ
આજે, ભારતમાં ઇઝરાયલ માટે રશિયા જેવી જ ભાવના વિકસિત થઈ છે તેવી જ ભાવના વિકસિત થઈ છે. ઇઝરાયલ ખૂબ જ લોકપ્રિય છે, ખાસ કરીને મધ્યમ વર્ગ અને જમણેરી જૂથોમાં. પ્રિયંકાના હમાસ-સહાનુભૂતિ ધરાવતા નિવેદનોને ભારતીય સ્થાનિક રાજકારણમાં ધ્રુવીકરણ પેદા કરી શકે છે. ઇઝરાયલ પણ ક્યારેય ભારતમાં કૉંગ્રેસની સરકાર રચાય તેવું ઇચ્છશે નહીં. કારણ કે ભારતમાં NDA સરકાર બની ત્યારથી, ઇઝરાયલ સાથે ભારતના સંબંધો સતત ઉપર તરફ જઈ રહ્યા છે. સોશિયલ મીડિયા પર ઘણી પોસ્ટ્સમાં, પ્રિયંકા પર હમાસ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ હોવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે. આ ધારણા ભારતીય જનતા પાર્ટી અને અન્ય જમણેરી જૂથોને કૉંગ્રેસ પર હુમલો કરવાની તક આપે છે, જે પ્રિયંકા અને તેના પક્ષની છબી નબળી પાડી શકે છે.

શું પ્રિયંકા ખરેખર હમાસને ટેકો આપે છે?
વાસ્તવિક અર્થમાં હમાસ વિશે કંઈ કહેવું ખૂબ જ જટિલ છે. ભારતમાં સામાન્ય રીતે હમાસ વિરોધી વાતાવરણ છે. તેમ છતાં, આશ્ચર્યજનક છે કે યુરોપિયન યુનિયન, યુએસ, યુકે, કેનેડા જેવા પશ્ચિમી દેશો તેને આતંકવાદી સંગઠન માને છે. પરંતુ ભારતે આજ સુધી હમાસને આતંકવાદી સંગઠન જાહેર કર્યું નથી. પરંતુ સરકારમાં બેઠેલા લોકો હોય કે સામાન્ય નેતા, કોઈ પણ હમાસના સમર્થનમાં નિવેદન આપતું જોવા મળતું નથી.

પ્રિયંકા ગાંધીએ ક્યારેય સ્પષ્ટપણે હમાસને ટેકો આપ્યો નથી, પરંતુ સામાન્ય રીતે, તેમના નિવેદનો સૂચવે છે કે તેઓ હમાસના સમર્થક છે. તેઓ નાગરિકો, ખાસ કરીને બાળકો અને મહિલાઓના મૃત્યુ અને ગાઝામાં માનવતાવાદી કટોકટી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. વાસ્તવમાં, પ્રિયંકાનું ધ્યાન માનવતાવાદી મુદ્દાઓ પર છે, હમાસની લશ્કરી કાર્યવાહી પર નહીં. પરંતુ જ્યારે તે હમાસની આતંકવાદી કાર્યવાહી પર મૌન રહે છે, ત્યારે શંકા વધે છે. કારણ કે પ્રિયંકા અને તેમનો પક્ષ હમાસની નિંદા કરીને કૉંગ્રેસનો પેલેસ્ટાઇન તરફી આધાર ગુમાવવાનું જોખમ ક્યારેય લઈ શકતા નથી. ખાસ કરીને વાયનાડ જેવા વિસ્તારોમાં, જ્યાં પ્રિયંકા સાંસદ છે અને મુસ્લિમ મતદારો મહત્વપૂર્ણ છે, તે પ્રભાવિત થઈ શકે છે. કૉંગ્રેસની મુખ્ય મત બેંક પોતે જ જોખમમાં હોઈ શકે છે.