Online Gaming Bill: કેન્દ્રીય ઇલેક્ટ્રૉનિક્સ તેમજ સૂચના ટેકનોલોજી મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે બુધવારે વિપક્ષના હોબાળા વચ્ચે લોકસભામાં ઑનલાઇન ગેમિંગ પ્રમોશન અને નિયમન બિલ, 2025 રજૂ કર્યું. જેને નીચલા ગૃહ દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું છે.
પ્રતીકાત્મક તસવીર સૌજન્ય : મિડ-ડે
Online Gaming Bill: કેન્દ્રીય ઇલેક્ટ્રૉનિક્સ તેમજ સૂચના ટેકનોલોજી મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે બુધવારે વિપક્ષના હોબાળા વચ્ચે લોકસભામાં ઑનલાઇન ગેમિંગ પ્રમોશન અને નિયમન બિલ, 2025 રજૂ કર્યું. જેને નીચલા ગૃહ દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું છે. ચાલો વિગતવાર જાણીએ કે ઑનલાઇન ગેમિંગ એપ્સને નિયંત્રિત કરવા માટે બિલમાં કયા પ્રસ્તાવો રજૂ કરવામાં આવ્યા છે.
કેન્દ્રીય ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે બુધવારે વિપક્ષના હોબાળા વચ્ચે લોકસભામાં ઑનલાઇન ગેમિંગ પ્રમોશન અને નિયમન બિલ, 2025 રજૂ કર્યું. જે બુધવારે જ વિપક્ષના હોબાળા વચ્ચે પસાર કરવામાં આવ્યું. અગાઉ, બિલ પસાર થયા પછી, પીસી મોહનની અધ્યક્ષતામાં નીચલા ગૃહની કાર્યવાહી બિલ રજૂ થયા પછી તરત જ બપોરે 2 વાગ્યા સુધી સ્થગિત કરવામાં આવી હતી. મંગળવારે, કેબિનેટે આ બિલને મંજૂરી આપી હોવાના અહેવાલ છે. ચાલો જાણીએ કે સરકાર દ્વારા રજૂ કરાયેલા બિલમાં બીજું શું ખાસ છે?
ADVERTISEMENT
ઑનલાઇન ગેમ્સને કારણે લોકોને કેટલું નુકસાન થઈ રહ્યું છે?
એક સત્તાવાર સૂત્રના જણાવ્યા અનુસાર, સરકાર દ્વારા ગૃહમાં રજૂ કરાયેલા બિલમાં પૈસાનો ઉપયોગ કરીને રમાતી ઑનલાઇન ગેમ્સ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂકવાની વાત કરવામાં આવી છે. આ ગેમ્સને કારણે બાળકો અને યુવાનો તેના વ્યસની બની જાય છે. આ ઉપરાંત, તેમને આર્થિક નુકસાન પણ થાય છે અને તેના કારણે આત્મહત્યા પણ થાય છે. સરકારનો અંદાજ છે કે ઑનલાઇન રીઅલ મની ગેમિંગમાં દર વર્ષે લગભગ 45 કરોડ લોકો લગભગ 20,000 કરોડ રૂપિયા ગુમાવે છે. સૂત્રના જણાવ્યા અનુસાર, સરકારે સમજ્યું છે કે ઑનલાઇન રીઅલ મની ગેમિંગ સમાજ માટે એક મોટી સમસ્યા છે અને તેથી કેન્દ્રએ લોકોના કલ્યાણ માટે મહેસૂલ નુકસાનનું જોખમ લેવાનું પણ નક્કી કર્યું છે. સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે, "એક અંદાજ મુજબ દર વર્ષે 45 કરોડ લોકો પોતાના પૈસા ગુમાવે છે. આનાથી તેમને કુલ લગભગ 20,000 કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થવાનો અંદાજ છે." ઑનલાઇન ગેમિંગ પરના બિલમાં ગુનેગારો માટે સજાની જોગવાઈઓ શું છે? ડ્રાફ્ટ મુજબ, કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરીને ઑનલાઇન મની ગેમિંગ સેવાઓ પૂરી પાડનાર કોઈપણ વ્યક્તિને ત્રણ વર્ષ સુધીની જેલ અથવા ₹1 કરોડ સુધીનો દંડ અથવા બંને થઈ શકે છે. આવી સેવાઓની જાહેરાત કરનારાઓને બે વર્ષ સુધીની જેલ અને/અથવા ₹50 લાખ સુધીનો દંડ થઈ શકે છે. રિયલ મની ગેમ માટે વ્યવહારોની સુવિધા આપતી બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓ પણ ત્રણ વર્ષ સુધીની જેલ અથવા ₹1 કરોડના દંડ સહિત દંડ માટે જવાબદાર રહેશે. વારંવાર ગુનેગારો માટે કડક સજાની જોગવાઈ છે. આમાં ત્રણથી પાંચ વર્ષની જેલ અને ભારે દંડનો સમાવેશ થાય છે. જો કે, આ બિલ ઑનલાઇન મની ગેમ રમનારાઓને ગુનેગારો તરીકે ગણતું નથી, પરંતુ તેમને પીડિતો માને છે.
રમત પૈસાની રમત છે કે નહીં તે કેવી રીતે નક્કી કરવામાં આવશે?
પ્રસ્તાવિત કાયદો એક વૈધાનિક નિયમનકારી સત્તા સ્થાપવાની પણ વાત કરે છે. આ સત્તા પાસે કોઈ રમત ઑનલાઇન મની ગેમ તરીકે લાયક છે કે નહીં તે નક્કી કરવાની સત્તા હશે. બધા પ્લેટફોર્મ્સે નોંધણી કરાવવી પડશે અને સત્તા દ્વારા નિર્ધારિત નિયમોનું પાલન કરવું પડશે. બિલ ઑનલાઇન મની ગેમને એવી રમત તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરે છે જે વપરાશકર્તા દ્વારા "ફી ચૂકવીને, પૈસા જમા કરીને અથવા અન્ય દાવ લગાવીને, પૈસા અથવા અન્ય દાવના બદલામાં જીતવાની અપેક્ષામાં રમાય છે, પછી ભલે આવી રમત કૌશલ્ય, તક અથવા બંને પર આધારિત હોય."
કઈ રમતોને રાહત આપવાની વાત કરવામાં આવી છે?
સરકાર દ્વારા પ્રસ્તાવિત બિલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઈ-સ્પોર્ટ્સ અને કેઝ્યુઅલ મનોરંજન અથવા કૌશલ્ય-આધારિત રમતોને પૈસાની રમત ગણવામાં આવતી નથી. આમાં નાણાકીય દાવનો સમાવેશ થતો નથી. અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે આ કાયદાનો ઉદ્દેશ્ય આ ક્ષેત્રમાં વિભાજિત નિયમન અને જુગાર, નાણાકીય શોષણ, માનસિક સ્વાસ્થ્ય જોખમો અને મની લોન્ડરિંગ જેવી ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ સંબંધિત ચિંતાઓને દૂર કરવાનો છે. આ સાથે, બિલ ઈ-સ્પોર્ટ્સ ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવાની વાત કરે છે. બિલમાં જણાવાયું છે કે આ ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક સ્પર્ધા નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે અને ભારતીય સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે તકો પૂરી પાડી શકે છે. આ ક્ષેત્રનો વિકાસ દેશને ગેમિંગ વિકાસના કેન્દ્ર તરીકે સ્થાપિત કરી શકે છે.
ઑનલાઇન ગેમિંગ ઉદ્યોગે કઈ ચિંતાઓ વ્યક્ત કરી છે?
ઑનલાઇન ગેમિંગ ઉદ્યોગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે અને ચેતવણી આપી છે કે બિલમાં પ્રસ્તાવિત સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મોટા પાયે નોકરીઓ ગુમાવવા અને કંપનીઓ બંધ થવા તરફ દોરી શકે છે. ગૃહમંત્રી અમિત શાહને લખેલા સંયુક્ત પત્રમાં, ઓલ ઇન્ડિયા ગેમિંગ ફેડરેશન (AIGF), ઇ-ગેમિંગ ફેડરેશન (EGF) અને ફેડરેશન ઓફ ઇન્ડિયન ફેન્ટસી સ્પોર્ટ્સ (FIFS) એ કહ્યું છે કે આ બિલ "2 લાખથી વધુ નોકરીઓ દૂર કરશે, 400 થી વધુ કંપનીઓ બંધ કરશે અને ડિજિટલ ઇનોવેટર તરીકે ભારતની સ્થિતિ નબળી પાડશે." તેઓએ ચેતવણી આપી હતી કે કાયદેસર પ્લેટફોર્મ બંધ કરવાની ફરજ પાડવામાં આવશે, જેનાથી કરોડો વપરાશકર્તાઓ ગેરકાયદેસર મટકા નેટવર્ક, ઓફશોર જુગાર સાઇટ્સ અને અનિયંત્રિત ઓપરેટરો તરફ જશે. "આ પગલું એક કાયદેસર, ઝડપથી વિકસતા ક્ષેત્ર માટે મૃત્યુઘંટ સમાન હશે જે અર્થતંત્રમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપી રહ્યું છે," પત્રમાં કહેવામાં આવ્યું છે. આ ક્ષેત્ર 20 ટકા CAGR ના દરે વિકાસ કરી રહ્યું છે અને 2028 સુધીમાં તે બમણું થવાની ધારણા છે. ભારતનો ગેમર બેઝ 2020 માં 36 કરોડથી વધીને 2024 માં 50 કરોડથી વધુ થવાનો અંદાજ છે, જ્યારે આ ક્ષેત્રમાં જૂન 2022 સુધીમાં વિદેશી સીધું રોકાણ રૂ. 25,000 કરોડને પાર કરવાનો અંદાજ છે.
