સુપ્રીમ કૉર્ટે ખજુરાહોના જાવરી મંદિરમાં ભગવાન વિષ્ણુની માથા વગરની મૂર્તિને રિસ્ટોર કરવાની અરજી ફગાવી દીધી છે. કોર્ટે કહ્યું કે આ કેસ ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ વિભાગ હેઠળ છે અને તે જ તેના પર નિર્ણય લેશે.
સુપ્રીમ કોર્ટ (ફાઈલ તસવીર)
સુપ્રીમ કૉર્ટે ખજુરાહોના જાવરી મંદિરમાં ભગવાન વિષ્ણુની માથા વગરની મૂર્તિને રિસ્ટોર કરવાની અરજી ફગાવી દીધી છે. કોર્ટે કહ્યું કે આ કેસ ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ વિભાગ હેઠળ છે અને તે જ તેના પર નિર્ણય લેશે. અરજીકર્તાએ મૂર્તિને મુગલોના આક્રમણમાં ક્ષતિગ્રસ્ત કહીને ભક્તોના પૂજાના અધિકારનું ઉલ્લંઘન કહ્યું હતું જેનો કોર્ટે સ્વીકાર કર્યો નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે મધ્યપ્રદેશના વિશ્વ પ્રસિદ્ધ ખજુરાહો મંદિર સંકુલમાં સ્થિત જાવરી મંદિરમાં ભગવાન વિષ્ણુની 7 ફૂટ ઊંચી, માથા વગરની પ્રતિમાના પુનઃસ્થાપનની માગ કરતી અરજીને ફગાવી દીધી.
ADVERTISEMENT
કોર્ટે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે આ મામલો ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) ના અધિકારક્ષેત્રમાં આવે છે. આ કેસની સુનાવણી મુખ્ય ન્યાયાધીશ બી.આર. ગવઈ અને ન્યાયાધીશ ઓગસ્ટિન જ્યોર્જ ક્રાઇસ્ટની બનેલી બેન્ચ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.
અરજદાર રાકેશ દલાલ દ્વારા દાખલ કરાયેલી અરજીની સુનાવણી કરતી વખતે, મુખ્ય ન્યાયાધીશ બી.આર. ગવઈએ ટિપ્પણી કરી, "આગળ વધો અને ભગવાનને પ્રાર્થના કરો. તમે ભગવાન વિષ્ણુના ભક્ત હોવાનો દાવો કરો છો, તેથી તેમને કંઈક કરવા માટે કહો. આ એક પુરાતત્વીય સ્થળ છે; ASI ની પરવાનગી જરૂરી છે. માફ કરશો, અમે દખલ કરી શકતા નથી."
અરજીમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે મુગલ આક્રમણ દરમિયાન પ્રતિમાને નુકસાન થયું હતું અને સ્વતંત્રતાના 77 વર્ષ પછી પણ તેનું સમારકામ કરવામાં આવ્યું નથી. અરજદારે આને ભક્તોના પૂજા કરવાના મૂળભૂત અધિકારનું ઉલ્લંઘન ગણાવ્યું હતું.
શું મુગલ આક્રમણ પછી પ્રતિમા તૂટી ગઈ હતી?
રાકેશ દલાલની અરજીમાં ચંદ્રવંશી રાજાઓ દ્વારા બંધાયેલા ખજુરાહો મંદિરોના ભવ્ય ઇતિહાસ પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો. અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે મુગલ આક્રમણોએ આ મંદિરોને નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું, અને વસાહતી કાળથી સ્વતંત્રતા પછી સુધી પ્રતિમાને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે કોઈ નક્કર પગલાં લેવામાં આવ્યા ન હતા.
અરજદારે જણાવ્યું હતું કે અસંખ્ય વિરોધ, મેમોરેન્ડમ અને ઝુંબેશ યોજાઈ હતી, પરંતુ કોઈ સુનાવણી યોજાઈ ન હતી.
અરજીમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે પ્રતિમાની સ્થિતિ ભક્તોની ધાર્મિક માન્યતાઓને ઠેસ પહોંચાડે છે. રાકેશ દલાલે તેને બંધારણ હેઠળ બાંયધરીકૃત પૂજાના અધિકારનું ઉલ્લંઘન ગણાવ્યું હતું.
"તે ASI ની જવાબદારી છે, અમારી નહીં"
સુપ્રીમ કોર્ટની બેન્ચે અરજી પર વિચાર કરવાનો સ્પષ્ટ ઇનકાર કર્યો હતો. કોર્ટે કહ્યું હતું કે ખજુરાહો એક પુરાતત્વીય સ્થળ છે અને તેની જાળવણી ASI ની જવાબદારી છે. પ્રતિમાને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો નિર્ણય ASI એ લેવો જોઈએ.
કોર્ટે અરજદારને તેમની શ્રદ્ધાના આધારે ભગવાનને પ્રાર્થના કરવાની સલાહ આપી હતી. અરજીમાં વરિષ્ઠ વકીલ સંજય એમ. નુલી દ્વારા દલીલ કરવામાં આવી હતી. જોકે, કોર્ટે તેમની દલીલોને નકારી કાઢી હતી અને કેસ ASI ને સોંપ્યો હતો.
