ખુશી વ્યક્ત કરવાની બાબતમાં પણ આપણે કંજૂસાઈ કરીએ અને નીરસ રહીએ
પ્રતીકાત્મક તસવીર
આપણે એકધારી એવી અપેક્ષા રાખીએ છીએ કે મુંબઈ આપણને વર્લ્ડ બેસ્ટ ફૅસિલિટી આપે અને આપણે એ ફૅસિલિટી ભોગવીએ. અમેરિકા જેવી મેટ્રો આપણી પાસે હોય, કૅનેડા જેવી બસ-સર્વિસ પણ હોય, ઑસ્ટ્રેલિયા જેવા રસ્તાઓ આપણે ઇચ્છીએ અને આરબ અમીરાત જેવી કૉર્પોરેશનની સુવિધા આપણને આપવામાં આવતી હોય. આ બધાના આપણે સૌ હકદાર છીએ, પણ એ હક માગતાં પહેલાં ક્યારેય એ વિચારવાની કોશિશ કરી છે ખરી કે આપણે આપણા આ શહેર માટે શું કર્યું, આપણે શહેર માટે શું ભોગ આપ્યો? આપણે એવું તે શું કર્યું જેને લીધે આપણું આ શહેર છે એના કરતાં થોડું વધારે સારું બન્યું? આપણે એવું તે શું કરી લીધું જેને લીધે આમચી મુંબઈના નારા લગાવીએ છીએ એ આપણું મુંબઈ વધારે જીવવાલાયક બન્યું? કંઈ કર્યું ખરું જેને લીધે આપણે આ શહેરમાં એક નાનકડી સુવિધાને પણ સાચવવાની કોશિશ કરી કે પછી જે પગલાંને કારણે આ મુંબઈ થોડું વધારે સારું બન્યું?
આનો કોઈ જવાબ આપવાની જરૂર નથી. આ સવાલના જવાબ તમારે તમારી જાતને આપવાના છે અને એ જવાબ આપ્યા પછી તમારે તમારું મૂલ્યાંકન કરવાનું છે કે તમે જે કરી રહ્યા છો એ માત્ર તમારે માટે અને તમારા પરિવાર માટે કરી રહ્યા છો કે પછી સમાજ માટે, સોસાયટી માટે, શહેર માટે - તમે તમારું ઉત્તરદાયિત્વ નિભાવ્યું ખરું? મોટા ભાગની વ્યક્તિ આ કામ કરવાની નથી એની મને ખાતરી છે અને એ ખાતરી પછી જ કહું છું કે જો તમે તમારા શહેર માટે કંઈ કરવાને અસમર્થ હો તો પછી તમે કેવી રીતે આ શહેર પાસેથી બધું શ્રેષ્ઠ તમને પ્રાપ્ત થાય એવી અપેક્ષા રાખી શકો? તમારી આ અપેક્ષા અર્થહીન છે અને આ અર્થહીન અપેક્ષા વચ્ચે તમને જેકંઈ મળી રહ્યું છે એ બધા માટે તમારે આ શહેરના તંત્રનો આભાર માનવો જોઈએ. અફસોસ તો એ વાતનો પણ છે કે આપણે તો એ આભાર માનવામાં પણ પાછા પડીએ છીએ. ગયા વર્ષે આ સમયે હું અમેરિકા હતો અને અત્યારે મને એ દિવસો અને એ અમેરિકાના નિયમો યાદ આવે છે.
અમેરિકામાં એક સિસ્ટમ છે. લોકો તંત્રથી ખુશ થાય તો પોતાની ખુશી દર્શાવતી એક ઈ-મેઇલ તે કરે, એક ટેક્સ્ટ મેસેજ કરે અને કાં તો જે વાતથી તેઓ ખુશ થયા હોય એ વાત માટે અમેરિકન કાઉન્સિલર કે પછી કૉર્પોરેશનને લાઇક કરી કે પછી સ્ટાર્સ આપીને એ પોતાની ખુશી વ્યક્ત કરે. અમેરિકામાં જોયેલું એક દૃશ્ય મને અત્યારે યાદ આવે છે.
એક ટ્રાફિક-ઑફિસરે રસ્તા પર નાખી દેવામાં આવેલું બર્ગરનું રેપર ઊંચકી લીધું હતું. આ જોઈને ત્યાં હાજર રહેલા પાંચથી સાત અમેરિકન તેની પાસે પહોંચી ગયા હતા અને બધાએ એ ઑફિસરને બિરદાવતાં તેને થૅન્કસ કહ્યું. એટલું જ નહીં, થૅન્કસ કહ્યા પછી ત્યાંથી જ તેમણે મોબાઇલ ઍપ્લિકેશનથી ગવર્નમેન્ટને પણ મેઇલ કરીને આ ઘટના વિશે જાણ કરીને તેમનો પણ આભાર માન્યો. મને કોઈ એટલું કહેશે કે આપણામાંથી ક્યારે કોઈએ એક વખત તંદુરસ્ત તબિયત વચ્ચે ડૉક્ટર પાસે જઈને એવું કહ્યું છે કે ‘તબિયત એકદમ સરસ છે સાહેબ, તમે કરેલી ટ્રીટમેન્ટની અસર એટલી સરસ છે કે ખાસ તમને થૅન્ક્સ કહેવા માટે રૂબરૂ આવ્યો.’
ના, આભાર માનવાનું ઔચિત્ય આપણામાં છે જ નહીં.
