પુરુષોને પણ થઈ શકે છે બ્રેસ્ટ-કૅન્સર

જીવનશૈલીમાં પરિવર્તન
બ્રેસ્ટ-કૅન્સર અથવા કોઈ પણ પ્રકારના કૅન્સર અને અન્ય બીમારીમાં તમારી જીવનશૈલીનો મોટો હાથ હોય છે એમ જણાવતાં ડૉ. સાવંત આગળ કહે છે, ‘સામાન્ય રીતે બ્રેસ્ટ-કૅન્સરની બીમારીની સારવાર દરમિયાન કોઈ ખાસ પ્રકારની ડાયટ પર ફોકસ રાખવાની સલાહ આપવામાં આવતી નથી, પરંતુ તમારા ઓવરઑલ સ્વાસ્થ્ય માટે ફૂડ હૅબિટ પર ધ્યાન આપવું જ જોઈએ. પુરુષોના
બ્રેસ્ટ-કૅન્સર માટે ઓબેસિટી જવાબદાર છે એવું તો ન કહી શકાય, કારણ કે ફ્લૅટ ચેસ્ટવાળા પુરુષોમાં પણ આ રોગ જોવા મળે છે. હા, ઓબીસ પુરુષોમાં રિસ્ક વધુ છે. આ ઉપરાંત આલ્કોહૉલ અને ધૂમ્રપાનની ટેવ બ્રેસ્ટ-કૅન્સરમાં જોખમી સાબિત થઈ શકે છે. આલ્કોહૉલની લતથી લિવરને અસર થાય છે અને લિવરની બીમારી બ્રેસ્ટ-કૅન્સરને આમંત્રણ આપી શકે છે. લાઇફ-સ્ટાઇલ પરિવર્તનથી કૅન્સર જેવી બીમારીઓમાં હેલ્પ થાય છે.’

મહિલાઓની બ્રેસ્ટમાં ગાંઠ જલદીથી પકડાતી નથી, જ્યારે પુરુષોની છાતી સપાટ હોય છે તેથી ફર્સ્ટ સ્ટેજમાં જ ડિટેક્ટ થઈ જાય છે. છાતીના ભાગમાં લમ્પ્સ જેવું ફીલ થવું, નિપલમાંથી બ્લીડિંગ કે ડિસ્ચાર્જ, નિપલની આસપાસના એરિયામાં ખાડા પડી જવા, છાતીના ભાગમાં કંઈક ચોંટી ગયું હોય એવું ફીલ થવું, બગલમાં ગાંઠ થવી વગેરે સામાન્ય લક્ષણો છે. ટ્રુ-કટ બાયોપ્સી, છાતીનો એક્સરે, પેટ સ્કૅન અને ઍક્ઝિલરી સોનોગ્રાફી જેવાં જુદા-જુદા પરીક્ષણ દ્વારા પુરુષોમાં સ્તન- કૅન્સરનું નિદાન સરળતાથી થઈ શકે છે - ડૉ. ધૈર્યશીલ સાવંત, સર્જિકલ ઑન્કોલૉજિસ્ટ

રીકન્સ્ટ્રક્શન સર્જરી કેમ જરૂરી?
પુરુષોમાં બ્રેસ્ટ-કૅન્સરની સારવાર બાદ રીકન્સ્ટ્રક્શન સર્જરી અત્યંત જરૂરી છે એમ જણાવતાં વૉકહાર્ટ હૉસ્પિટલનાં પ્લાસ્ટિક અને રીકન્સ્ટ્રક્ટિવ સર્જ્યન ડૉ. શ્રદ્ધા દેશપાંડે કહે છે, ‘ઘણા લોકો એવું માનતા હોય છે કે આ એક પ્રકારની કૉસ્મેટિક સર્જરી છે. અહીં એક વાત સમજી લેવાની જરૂર છે કે પુરુષોના કેસમાં આ કોઈ બ્યુટી ટ્રીટમેન્ટ નથી. તેમની છાતીનો ભાગ જુદો હોય છે. મહિલાઓમાં બ્રેસ્ટ-કૅન્સર બાદ સર્જરી કરાવવી કે નહીં એવા ઑપ્શન છે અને પ્રક્રિયા પણ જુદી છે, જ્યારે પુરુષોમાં રીકન્સ્ટ્રક્શન સર્જરી ફરજિયાત છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો કૅન્સરની સારવાર (રેડિયેશન અને કીમો) દરમિયાન છાતીના ભાગમાં પડી ગયેલા ખાડાની ભરણી કરવાની છે. સ્કિનગ્રાફ્ટિંગથી આ ભરણી થતી નથી તેથી તેમના માટે સર્જરી એકમાત્ર ઉપાય છે. તબીબી ભાષામાં એને ફ્લૅપ સર્જરી કહે છે. આ પ્રક્રિયામાં પુરુષની પીઠમાંથી સ્કિન અને મસલ્સ કાઢીને છાતીના ભાગમાં એક્સટેન્શન આપવું પડે છે. આમ કરીએ તો જ છાતીનું પ્રેઝન્ટેશન જળવાઈ રહે.’

ઇન્ડિયામાં પુરુષોમાં બ્રેસ્ટ-કૅન્સરના કેસ ખૂબ ઓછા છે. અત્યાર સુધીમાં મારી પાસે માત્ર બે જ કેસ આવ્યા છે એમ જણાવતાં ડૉ. શ્રદ્ધા કહે છે, ‘બ્રેસ્ટ-કૅન્સર બાદ પુરુષોએ સર્જરી કરાવવી અનિવાર્ય છે, હવે પુરુષો તકેદારી રૂપે આ સર્જરી કરાવતા થયા છે. બ્રેસ્ટ-કૅન્સર અનુવંશિક બીમારી છે. હમણાં સુધી આપણે એવું માનતા હતા કે માતાને આ કૅન્સર હોય તો દીકરીમાં આવે. હવે જાણી લો કે માતાને બ્રેસ્ટ-કૅન્સર હોય તો દીકરામાં પણ આવી શકે છે. જેમને બીઆરસીએ (વારસામાં મળનારી બીમારીની સંભાવના) હોય, ઓબીસ પુરુષો કે જેમના બૂબ્સ મોટા હોય અથવા ગાયનેકોમૅસ્ટિઆ (સ્તનનું વિસ્તરણ)નાં લક્ષણો હોય એવા પુરુષોમાં
બ્રેસ્ટ- કૅન્સરનું જોખમ રહેલું છે તેથી તેઓ સર્જરી કરાવતા થયા છે. છાતીનો ભાગ સપાટ હોય તો નિદાનમાં સરળતા રહે છે. પોસ્ટ સર્જરી કોઈ ખાસ સંભાળ લેવાની આવશ્યકતા પડતી નથી, કારણ કે દરદીના પોતાના જ શરીરમાંથી ટિશ્યુ કલેક્ટ કરી એનું પ્રત્યારોપણ કરવામાં આવ્યું છે. રીકન્સ્ટ્રક્શન સર્જરી બાદ તદેકારીના પગલા રૂપે સેલ્ફ-એક્ઝામિનેશન કરતા રહેવું તેમ જ કૅન્સરની સારવાર જ્યાં કરાવી હોય એ ડૉક્ટરની સલાહ અનુસાર રેગ્યુલર ફૉલોઅપ કરવું.’