બીમાર ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગને હવે ઑક્સિજન મળશે?

સરકારની નવી જાહેરાત ઘણી મોડી છે એ‍વું જાણકારો માને છે, પણ કેટલાકનું કહેવું છે કે નિયમનકારી માળખાને લીધે ક્રિપ્ટોમાં વ્યવહાર પ્રત્યેનો બૅન્કોનો અણગમો દૂર થવાની લાંબા ગાળાની શક્યતા રહેલી છે

પ્રતીકાત્મક તસવીર

મની લૉન્ડરિંગ અધિનિયમના નિવારણના હેતુ માટે ક્રિપ્ટો કરન્સી એક્સચેન્જ રિપોર્ટિંગ એજન્સી બનાવવાની સરકારની અધિસૂચનાએ બીમાર ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગ માટે આશા જગાવી છે. ઉદ્યોગને આશા છે કે સરકાર ઉદ્યોગને નિયમોના ઔપચારિક તંત્ર હેઠળ લાવવા માટે એક પછી એક પગલાં લઈ રહી છે.

સાતમી માર્ચે સરકારે એક નોટિફિકેશન બહાર પાડ્યું છે, જે મુજબ નીચે મુજબની પાંચ ગતિવિધિઓને મની લૉન્ડરિંગ માટે રિપોર્ટ કરવામાં આવી છે.

બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો ક્રિપ્ટો એક્સચેન્જ એ પીએમએલએ હેઠળ રિપોર્ટ કરાયેલ એકમ હશે. તેમણે વેપાર અને રોકાણકારોની સંવર્ધિત સાવધાની રાખવી જોઈએ.

આ પ્રવૃત્તિઓ નીચે મુજબ છે

(૧) વર્ચ્યુઅલ ડિજિટલ સંપત્તિ અને ફિએટ કરન્સી વચ્ચે વિનિમય; અથવા ક્રિપ્ટો ચલણ અને વાસ્તવિક ચલણ (૨) વર્ચ્યુઅલ ડિજિટલ સંપત્તિના એક અથવા વધુ સ્વરૂપો વચ્ચે વિનિમય; જે એક ક્રિપ્ટો કરન્સીને બીજીને વેચીને ખરીદે છે. (૩) અન્ય એક્સચેન્જના વૉલેટ અથવા તો ત્યાં સુધી કે ભારત બહાર પણ ટ્રાન્સફર થઈ શકે. (૪) વર્ચ્યુઅલ ડિજિટલ સંપત્તિઓ અથવા વર્ચ્યુઅલ ડિજિટલ સંપત્તિઓ પર નિયંત્રણ રાખતાં સાધનોની સલામતી અથવા વહીવટ; અને (૫) ઇશ્યુઅરની ઑફર અને વર્ચ્યુઅલ ડિજિટલ સંપત્તિના વેચાણને લગતી નાણાકીય સેવાઓમાં ભાગીદારી અને જોગવાઈ. અથવા વેચાણ અથવા નવા ટોકન અથવા ક્રિપ્ટો ચલણ માટેની કોઈ પણ નવી ઑફરમાં ભાગ લેવો.

ઉપરોક્ત તમામ પ્રવૃત્તિઓની જાણ નિયુક્ત એજન્સીઓને કરવાની રહેશે અને જે પણ આ સાથે વ્યવહાર કરતું હોય, તેમનો કેવાયસી સંબંધિત એક્સચેન્જે જાળવવો પડશે અને એજન્સી સાથે શૅર કરવો પડશે. એક વર્ષમાં આ બીજો એવો ઉપાય છે જ્યાં ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગને દેશના કાયદા હેઠળ ખરીદવામાં આવ્યો છે.

૨૦૨૧માં ક્રિપ્ટો ઇન્ડસ્ટ્રીને ઇન્કમ ટૅક્સના નેટ હેઠળ ખરીદવામાં આવી હતી અને એના સ્રોત પર પણ કરકપાત લાગુ કરવામાં આવી હતી. હવે તેમને પીએમએલએના દાયરામાં લાવવામાં આવ્યા છે. કંપનીઓને પહેલાંથી જ તેમના ક્રિપ્ટો એક્સપોઝર જાહેર કરવા માટે કહેવામાં આવ્યું છે.

નિશિથ દેસાઈ અસોસિએટ્સના એક પ્રવક્તાએ જણાવ્યું કે ‘ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગના નિયમન તરફ આ પહેલું પગલું છે. સંભવતઃ એમ સમજીને કે તેઓ એના પર પ્રતિબંધ મૂકી શકશે નહીં એથી એનું નિયમન કરવું વધુ સારું છે. ટૂંકમાં, આ ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગને કાયદેસર બનાવવા તરફનું પગલું છે.’

તેમણે કહ્યું કે ‘૨૦૧૪થી બ્લૉકચેઇન અને ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગનો કાયદાકીય રીતે બચાવ કરીને અમે એક્સચેન્જોને સલાહ આપી રહ્યા છીએ કે એ વર્તમાન મની લૉન્ડરિંગ વિરોધી કાયદાઓની જેમ સ્વૈચ્છિક રીતે કેવાયસી ધોરણોનું પાલન કરે. અમે સરકારને આ કાયદાઓને ઉદ્યોગ સુધી વિસ્તારવા માટે સૂચન કરી રહ્યા છીએ.’

આ અધિસૂચના ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગને એક હદ સુધી કાયદેસરતા પણ પૂરી પાડે છે, જે બ્લૉકચેઇન ઍપ્લિકેશનના વિકાસને વધારશે. 

માત્ર કાયદાકીય નિષ્ણાતો જ નહીં, ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગ પણ આ પગલાં બાદ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. વઝીરએક્સના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ રાજગોપાલ મેનને કહ્યું કે ‘વઝીરએક્સમાં અમે ક્રિપ્ટો સંપત્તિ માટે એફઆઇયુ (ફાઇનૅન્શિયલ ઇન્ટેલિજન્સ યુનિટ)ને રિપોર્ટ કરતી ઍન્ટિ-મની લૉન્ડરિંગ (એએમએલ) સંબંધિત નવી અધિસૂચનાને આવકારીએ છીએ, જે અમારી હાલની નીતિઓ અને પ્રથાઓ સાથે સંરેખિત છે. આ નિયમન તરફનાં ઘણાં પગલાંઓમાંનું પ્રથમ પગલું છે અને તમામ સંબંધિત નિયમો અને માર્ગદર્શિકાઓનું પાલન કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છીએ. ભારતના અગ્રણી ક્રિપ્ટો એક્સચેન્જમાંના એક તરીકે, અમે હંમેશાં એએમએલ માટે સક્રિય અભિગમ અપનાવ્યો છે અને નો યૉર કસ્ટમર (કેવાયસી) અનુપાલન માટે એક સક્રિય દૃષ્ટિકોણ અપનાવ્યો છે અને અમે નિયમનકારો અને કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓ સાથે મળીને કામ કરવાનું ચાલુ રાખીશું. અમે અમારા ઉપયોગકર્તાઓને ક્રિપ્ટો સંપત્તિઓમાં વેપાર અને રોકાણ કરવા માટે સુરક્ષિત, પારદર્શક અને સીમલેસ મંચ પ્રદાન કરવા માટે સમર્પિત છીએ.’

આ પણ વાંચો: USAના અનએમ્પ્લૉયમેન્ટ બેનિફિટ ડેટા નબળા આવતાં સોનામાં આગળ વધી રહેલી મંદીને બ્રેક

એક મત એવો પણ છે કે સરકારની કાર્યવાહી ઘણી મોડી છે. ઘોડા ભાગી ગયા પછી તબેલાને તાળાં મારવા જેવું છે. છેલ્લા એક વર્ષમાં, ખાસ કરીને ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૧થી ઘણા રોકાણકારોએ તેમની ક્રિપ્ટો કરન્સીને વિદેશી વૉલેટ્સ અથવા વિદેશી વૉલેટ્સ એક્સચેન્જમાં ટ્રાન્સફર કરી છે. કેટલી ક્રિપ્ટો સંપત્તિઓ ટ્રાન્સફર થઈ એનો કોઈ અંદાજ ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ એ મોટા પાયે ટ્રાન્સફર થઈ હોવાનું માનવામાં આવે છે.

ક્રિપ્ટો પર આવકવેરાએ પણ એક કિલર તરીકે કામ કર્યું છે. એટલું જ નહીં, ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગને બૅન્કિંગ ઇન્ડસ્ટ્રી તરફથી પણ સહકાર મળતો નથી.

નિશિથ દેસાઈ અસોસિએટ્સના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે ‘ઉદ્યોગને બૅન્ક ખાતાઓની એક્સેસ મેળવવામાં મોટી સમસ્યા છે, કારણ કે મોટા ભાગની બૅન્કો ક્રિપ્ટો કંપની સાથે વ્યવહાર કરવામાં અનિચ્છા ધરાવે છે. આ ઉદ્યોગને પાંગળો બનાવી રહ્યો છે. જોકે હવે તેઓ પીએમએલએનું પાલન કરશે, એથી બૅન્કોને વ્યવહાર કરવામાં જે અણગમો છે એ ઘટવો જોઈએ અને આશા છે કે તેમને બૅન્કિંગ ચૅનલોમાં વધુ સારું એક્સેસ મળશે. આ ઉદ્યોગ માટે કર (ખાસ કરીને ટીડીએસ) મુખ્ય મુદ્દો છે.’

તેથી ક્રિપ્ટો ઉદ્યોગને પીએમએલએ હેઠળ લાવવાથી પણ ઉદ્યોગને નિયમનકારી વાતાવરણ હેઠળ કામ કરવાની તક મળવાની આશા જીવંત થઈ છે, પરંતુ પડકારો ઘણા છે. બીજું, વ્યવહારુ પાસુ એ છે કે ઉદ્યોગમાં તરલતા સૂકાઈ ગઈ છે. ત્રીજું, સૌથી મહત્ત્વનું પાસુ એ છે કે વૈશ્વિક સ્તરે ક્રિપ્ટો માર્કેટ એકીકરણ મોડમાં છે અને આટલી નાની હિલચાલ નવા રોકાણને આકર્ષતી નથી.

- તિમિર તિજોરીવાલા
feedback@mid-day.com