Dinkar Joshi

ઘીનો દીવો જો વ્રતધારીનાં હોમહવન, પૂજાપાઠ કે ઉપવાસને એના ઉપાસ્ય દેવ સુધી પહોંચાડી શકતી હોય તો એ જ્યોત ભારે શક્તિશાળી હોવી જોઈએ એ વિશે સહેજ પણ કુશંકા નહોતી.

જે બે પક્ષો પાસે પરસ્પર પૂરાં ૨૫ વર્ષ સુધી નાહવાનિચોવવાનો સંબંધ સુધ્ધાં નથી હોતો તેમને પ્રેમના નામે નિચોવી નાખવાં એ કોઈ રીતે વાજબી નથી. સંભવિત પણ નથી અને છતાં આને જ આપણે પવિત્ર અને શુદ્ધ વ્યવહાર કહીએ છીએ

‘રમકડું’ નામનું એક બાલમાસિક ત્યારે પ્રગટ થતું અને આ બાલમાસિકની આ ચોક્કસ દિવસે તે પ્રતીક્ષા કરતો. છાપાવાળો દૂરથી દેખાતો ત્યારે તે રાજી-રાજી થઈ જતો. આમ તો તે બાળક લાંબા વખતથી પથારીવશ હતો. હરવાફરવાની કે બેઠા થઈને રમવાની પણ તેને છૂટ નહોતી

જે ધર્મ માણસે પોતાની આત્મશાંતિ માટે ઊપજાવી કાઢ્યો એ જ ધર્મ માનવઇતિહાસમાં વધુમાં વધુ અશાંતિકારક બન્યો છે. મારો ધર્મ બીજા બધા ધર્મો કરતાં ચડિયાતો છે અથવા બીજા બધા ધર્મો મારા ધર્મ કરતાં ઊતરતા છે એ કોઈ ધાર્મિક માન્યતા નથી.

પોતાના રોજિંદા કામમાં ક્યાંક ઉપયોગી થાય એવી વાત જાણવા અને સમજવા પ્રયત્ન કરો તો એમાં કશું ખોટું નથી. બાકી જે પોતાને હાલ તરત ઉપયોગી નથી અથવા જેમાં પોતાને રસ નથી એવી કોઈ વાતથી તે અલિપ્ત રહે એમાં જ ચિત્તને હળવાશ મળે છે

વ્યવહારમાં ભલે ઘણાંબધાં ખાનાં ખુલ્લાં હોય, પણ માણસે એક ખાનું બંધ રાખવું જોઈએ. આ બંધ ખાનું તેનું વ્યક્તિત્વ છે. વાસ્તવમાં જીવનના છેલ્લા શ્વાસ સુધી આ ખાનું અકબંધ રહે એમાં વ્યક્તિની ચોક્કસ ઓળખ પ્રતિપાદિત થાય છે

કુદરતી આપત્તિ ગમે ત્યારે અણધારી આવી શકે છે. આવી આપત્તિ આવી પડવા માટે આપણી કેટલી જવાબદારી છે એનો વિચાર આપણે કરવો જોઈએ. માણસે કોઈ પણ પ્રકારની આપત્તિનો મુકાબલો કરવા માટે શારીરિક, માનસિક અને સામાજિક એમ ત્રણેય પ્રકારે પૂર્વતૈયારી રાખવી જ જોઈએ.

કશુંક કામ કરતાં ધાર્યું ફળ ન મળે અને ઊલટું ગાંઠનું ગોપીચંદન વપરાઈ જાય ત્યારે અનુભવ મળે છે. કોઈ પણ પ્રવૃત્તિને અંતે કંઈને કંઈ તો મળે જ છે. જરૂર છે એને સમજતાં શીખવાની

ઉઘાડી બારી : દુર્ભાગ્યે બન્યું છે એવું કે પ્રકૃતિની સાથે જીવવાને બદલે માણસે પ્રકૃતિની સામે જીવવા માંડ્યું છે. નદીના પ્રવાહથી માંડીને પવનના પ્રવાહ સુધી કશું પણ માણસની રોકટોક વિના વહેતું ન રહે એની આપણે તકેદારી રાખી છે.

ઉઘાડી બારી : હમણાં જેમણે બીજી વાર જોઈ હશે તેઓ સાંભરણની દૃષ્ટિએ પચાસે પહોંચેલા હોય એટલે આ વખતે જેમણે રામાયણની આ કથા જોઈ હશે તેમને ખરેખર તો બીજી પેઢી જ કહેવાય.

ઉઘાડી બારી : કોરોના સાથે જ એના આનુષંગિક થોડા શબ્દો પણ ધ્યાનમાં લઈ શકાય ખરા. જેવા આ કોરોના અને કોરોનાના કુટુંબી શબ્દો પૂરા થાય કે તરત જ એક શબ્દ આંખે ચડે છે. આ શબ્દ એટકે કે પરપ્રાંતીય!

પ્રગતિ એ કાંઈ બૂરાઈ નથી. પ્રગતિથી કોઈ પણ પરિસ્થિતિ સરળ થતી હોય, સુખમયી થતી હોય અને જે છે એનાથી વધુ સહજ થતી હોય તો એ પ્રગતિ સાચા અર્થમાં માણસજાત માટે પ્રગતિ છે

વધુ મુસીબત તો ત્યારે પેદા થાય છે જ્યારે આ ખૂટેલા ધૈર્યમાં મઝહબ નામનું એક કોરોના જેવું જ ભયાનક પ્રાણી ઘૂસી જાય છે

ઉઘાડી બારી: સમી સાંજને ઓળખવી હશે તો મુંબઈગરો એને માટે કયો શબ્દ વાપરશે? કોઈક કાઠિયાવાડી જણને કહેજો - મા’રાજ મેર બેસવાની વેળા થઈ.

ઉઘાડી બારી: તમારા શરીરમાં તાવ ભરાયો છે ૧૦૨, ૧૦૩ ડિગ્રી. ઉધરસ આવે છે, છીંકો આવે છે. સામે જ બોર્ડ માર્યું છે - ફલાણા-ફલાણા નર્સિંગ હોમ.

ભવિષ્યમાં તેને સુધારાનો અવકાશ રહે! ન્યાયનો આ પણ એક સિદ્ધાંત છે. ન્યાય દયા કા દાની કવિતાનો આ જ પ્રાણ છે. પણ આવો પ્રાણ ક્યાં અને કેટલો રેડવો જોઈએ એ વિવેકનો પ્રશ્ન છે

જે શક્તિ મનને કેન્દ્રમાં રાખીને પ્રયોજાય એ શક્તિને મંત્ર શક્તિ કહે છે અને જે શક્તિ તન એટલે કે માત્ર શરીરને કેન્દ્રમાં રાખીને પ્રયોજાય એને તંત્ર કહે છે. મંત્ર શક્તિને સાત્ત્વિક માનવામાં આવે છે અને તંત્ર શક્તિને તમસના છેડા અડતા રહે છે.

ઉઘાડી બારી : કોરોના શબ્દ કાને પડતાંવેંત આપણે ચોંકી ઊઠીએ છીએ. આ વાઇરસ આપણને એવા રોગ તરફ દોરી જાય છે જે રોગ વિશે આપણે ખાસ કશું જાણતા નથી.

ઉઘાડી બારી : સંસ્કૃતમાં સ્ત્રી માટે મહિલા અને નારી આ બન્ને શબ્દો વપરાયા છે. સ્ત્રી શબ્દ સ્તૃ ધાતુ ઉપરથી બનેલો છે. સ્તૃ એટલે પ્રેમ કરવો, સ્નેહ કરવો. જે પ્રેમ કરી શકે એમ છે, સ્નેહ કરી શકે એમ છે એ સ્ત્રી.

છથી સાત હજાર કિલોમીટરનું અંતર તરીને અનેક મહાસાગરોનું ઊંડાણ માપીને દરિયાઈ પ્રવાહ સાથે તરીને એક માદા કાચબો રાતે દોઢ વાગ્યે પ્રકૃતિની સાંકળની આગલી કડીને વિસ્તારી રહ્યો હતો.’